Biegunka – przyczyny, objawy, leczenie rozwolnienia

Biegunka – co to za dolegliwość?

Biegunką określamy stan, w którym dochodzi do zwiększonej częstotliwości wypróżnień (więcej niż trzy stolce dziennie) oraz zmiany ich konsystencji na płynną lub półpłynną. Jest to rezultat przyspieszonego pasażu treści pokarmowej przez jelita oraz ich uszkodzenia – jelita nie są w stanie wchłonąć odpowiednią ilość wody i elektrolitów, co prowadzi do odwodnienia organizmu.

Wyróżniamy następujące typy biegunki:

• biegunka ostra – trwa do 14 dni, najczęściej ma podłoże infekcyjne i ustępuje po krótkim czasie,
• biegunka przetrwała – przebiega przez 14-29 dni,
• biegunka przewlekła – utrzymuje się dłużej niż 4 tygodnie i zwykle jest objawem choroby przewlekłej, wymagającej specjalistycznej diagnostyki.

Biegunka jest jedną z najczęściej diagnozowanych dolegliwości przewodu pokarmowego i dotyka milionów osób rocznie na całym świecie.

Główne przyczyny biegunki

Wśród przyczyn biegunki można wyróżnić kilka czynników, w tym: infekcje przewodu pokarmowego, przyjmowanie niektórych leków, zjedzenie zanieczyszczonej żywności, nietolerancje i alergie pokarmowe czy choroby przewlekłe.

Infekcje przewodu pokarmowego

Zakażenia wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze to najczęstsze przyczyny ostrej biegunki. Wirusy, takie jak rotawirusy czy norowirusy, wywołują gwałtowne objawy żołądkowo-jelitowe, często w postaci epidemii w szkołach, żłobkach czy domach opieki. Bakterie (E. coli, Salmonella, Shigella, Campylobacter) mogą dostać się do organizmu wraz z niedogotowanym mięsem, skażoną wodą lub produktami mlecznymi. Pasożyty, np. Giardia lamblia, również są częstą przyczyną przewlekłych biegunek, szczególnie w krajach, które się rozwijają.

Spożycie zanieczyszczonej żywności lub toksyn bakteryjnych

Bakterie mogą wytwarzać toksyny w źle przechowywanym jedzeniu. Spożycie takich produktów prowadzi do tzw. zatrucia pokarmowego, którego objawy pojawiają się bardzo szybko – nawet w ciągu kilku godzin od posiłku. Typowe są wtedy gwałtowne wymioty i biegunka.

Leki

Niektóre leki mogą powodować biegunkę jako efekt uboczny. Dotyczy to zwłaszcza antybiotyków, które zaburzają naturalną florę jelitową. Podobny efekt mogą wywołać leki przeczyszczające, niektóre antydepresanty czy preparaty zawierające słodziki (np. sorbitol).

Nietolerancje i alergie pokarmowe

Nietolerancje pokarmowe i alergie pokarmowe to dwa różne, choć często mylone ze sobą problemy zdrowotne. Alergia pokarmowa jest reakcją układu odpornościowego na określony składnik pożywienia, np. białko mleka krowiego, orzechy czy jaja – może prowadzić do objawów z układu pokarmowego takich jak ból brzucha, wymioty, biegunka z domieszką krwi, ale również dolegliwościami z unnych układów np. wysypki, obrzęku, duszności, a w ciężkich przypadkach może nawet doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.

Nietolerancja pokarmowa natomiast nie jest związana z odpowiedzią immunologiczną, lecz z trudnością w trawieniu lub przyswajaniu pewnych składników, takich jak laktoza czy gluten. Objawy nietolerancji zwykle dotyczą głównie układu pokarmowego – mogą to być bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy uczucie ciężkości. Choć alergie wymagają szczególnej czujności ze względu na ryzyko gwałtownych reakcji, nietolerancje również mogą znacznie obniżać komfort życia i wymagają odpowiedniego dostosowania diety.

Choroby przewlekłe układu pokarmowego

Przewlekłe biegunki mogą być jednym z głównych objawów chorób zapalnych jelit, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Występują także w zespole jelita drażliwego (IBS), w którym stres i nieprawidłowa motoryka jelit odgrywają kluczową rolę. Z kolei celiakia, czyli choroba autoimmunologiczna, której objawy zależą od spożywania glutenu, skutkuje przewlekłymi biegunkami, wzdęciami i utratą masy ciała.

Inne czynniki

Stres emocjonalny, nadmierne spożycie alkoholu, nadczynność tarczycy, a także nagłe zmiany w diecie (np. gwałtowne zwiększenie ilości błonnika) również mogą prowadzić do biegunek. Stan po operacji jelit również może prowadzić do biegunek poprzez zmniejszenie ich powierzchni, z których woda nie jest wchłaniana w wystarczającym stopniu.

Objawy biegunki

Biegunka objawia się częstymi, wodnistymi stolcami, którym mogą towarzyszyć inne symptomy, takie jak:

• bóle i skurcze brzucha,
• gorączka, nudności, wymioty,
• osłabienie i bóle mięśni,
• odwodnienie – objawiające się suchością w ustach, zawrotami głowy, zmniejszoną ilością oddawanego moczu, sennością.

W przypadku długotrwałych objawów, obecności krwi w stolcu czy nasilonego odwodnienia konieczna jest szybka interwencja lekarska.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Choć większość przypadków biegunki ustępuje samoistnie, istnieją sytuacje, w których niezbędna jest konsultacja lekarska:

• biegunka trwa dłużej niż 3-4 dni,
• w stolcu pojawia się krew, ropa lub duża ilość śluzu,
• objawom towarzyszy wysoka gorączka, silne bóle brzucha lub wymioty uniemożliwiające przyjmowanie płynów,
• dochodzi do szybkiego odwodnienia,
• problem dotyczy dzieci, osób starszych lub przewlekle chorych.

Zobacz także: Perforacja jelita – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Na czym polega leczenie biegunki

Leczenie zależy od przyczyny, ale podstawowe zasady są uniwersalne:

• nawadnianie – płyny nawadniające z elektrolitami są kluczowe, szczególnie u dzieci i osób starszych,
• dieta lekkostrawna – pozwala odciążyć jelita i zmniejszyć objawy,
• probiotyki przywracające równowagę mikroflory jelitowej,

W biegunce przewlekłej konieczne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych w celu ustalenia przyczyny. Stosuje się badania laboratoryjne kału, badania z krwi oraz badania endoskopowe takie jak gastroskopia czy rekto- i kolonoskopia.

Domowe sposoby na biegunkę

W łagodnych przypadkach biegunki można zastosować domowe metody łagodzące dolegliwości:

• dieta lekkostrawna z ograniczeniem błonnika – ziemiaki, kleik ryżowy, sucharki i tosty – produkty lekkostrawne, które nie podrażniają jelit,
• picie dużej ilości płynów – najlepiej wody, delikatnych herbat ziołowych (np. rumianek, mięta), bulionów,
• probiotyki – wspomagają regenerację flory jelitowej i skracają czas trwania objawów.
• odpoczynek i unikanie wysiłku, aby organizm mógł skupić się na regeneracji.

Jak zapobiegać biegunce?

Profilaktyka odgrywa kluczową rolę w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia biegunki:

• regularne i dokładne mycie rąk przed posiłkami i po skorzystaniu z toalety,
• odpowiednie przygotowywanie i przechowywanie żywności,
• unikanie surowych lub niedogotowanych potraw w podróży,
• picie wyłącznie bezpiecznej, przegotowanej lub butelkowanej wody,
• szczepienia – szczególnie przeciw rotawirusom u dzieci, które są jedną z głównych przyczyn hospitalizacji z powodu biegunki.

Nie czekaj, aż problem się pojawi – codzienne nawyki mogą być najlepszą tarczą ochronną dla Twojego organizmu.